Rau bong non - Một cấp cứu sản khoa nguy hiểm

Rau bong non - Một cấp cứu sản khoa nguy hiểm

Rau bong non

Bánh rau và dây rốn là nơi diễn ra sự trao đổi chất, dinh dưỡng và oxy giữa mẹ và thai nhi. Trong suốt thai kì, trước khi chuyển dạ, bánh rau bám sát vào tử cung ở các vị trí khác nhau (mặt trước, mặt sau, bám đáy tử cung…) và chỉ sau khi em bé ra đời thì bánh rau mới bắt đầu bong.
Trong rau bong non, bánh rau bám đúng vị trí nhưng lại bong một phần hay toàn bộ trước khi sổ thai. Khi bánh rau bong sự liên kết giữa mẹ và thai bị cắt đứt một phần hoặc hoàn toàn có thể đưa tới thiếu oxy cho thai, thậm chí tử vong.

Các yếu tố tăng nguy cơ nhau bong non

-    Tiền sử rau bong non:  Nguy cơ cho thai kì tiếp theo tăng 10 - 50 lần
-    Mẹ lớn tuổi (> 40 tuổi) và sinh nhiều lần: Tăng nguy cơ gấp 1.3 - 2.3 lần
-    Tiền sản giật và tăng huyết áp mạn: Tăng nguy cơ gấp 2.1 - 4.0 lần
-    Hút thuốc lá tăng nguy cơ gấp 1.4 - 1.9
-    Đái tháo đường
-    Sang chấn trực tiếp vào vùng bụng
-    Sự căng giãn đột ngột của tử cung trong những trường hợp : Ối vỡ non, ối vỡ sớm trong đa ối và sau khi sinh thai thứ nhất trong đa thai,.. 
Trong tất cả các yếu tố nguy cơ thì tiền sản giật hay gặp nhất. Hơn 50% các trường hợp rau bong non xảy ra ở những sản phụ cao huyết áp và tiền sản giật. Vì vậy, những bà mẹ tiền sản giật và cao huyết áp cần phải được lưu tâm nhất.

Dấu hiệu của rau bong non

-    Chảy máu âm đạo, có thể không có: Máu âm đạo trong rau bong non thường là máu loãng, sẫm màu. Lượng máu chảy ra ngoài không phản ánh được lượng máu mất thực sự, vì vậy ngay cả khi rau bong non nghiêm trọng, có thể không thấy xuất huyết.
-    Đau bụng đột ngột, bụng căng cứng, gò tử cung dồn dập. 

Những dấu hiệu nặng của rau bong non

-    Ra máu ồ ạt
-    Tử cung gò cứng như gỗ
-    Tim thai giảm, rời rạc
-    Huyết áp và mạch của mẹ giảm, tri giác lơ mơ 

Chẩn đoán rau bong non

Rau bong non là bệnh lý không dễ dàng để chẩn đoán nhất là trong những trường hợp rau bong non thể ẩn và thể nhẹ. 
Chẩn đoán dựa vào kết hợp các dấu hiệu lâm sàng, siêu âm và kết quả xét nghiệm máu. 

Giá trị của siêu âm trong chẩn đoán rau bong non rất hạn chế do trong giai đoạn đầu, hồi âm của bánh nhau và của máu mới chảy là tương tự nhau, do đó rất khó để phân biệt. Độ nhạy của siêu âm trong chẩn đoán nhau bong non là 24%, tuy nhiên siêu âm có thể loại trừ rau tiền đạo (là nguyên nhân gây xuất huyết 3 tháng cuối khác).
Các dấu hiệu nghi ngờ rau bong non trên siêu âm:
-    Khối máu tụ sau bánh nhau (thường là hồi âm kém)
-    Mép bánh nhau tách ra
-    Bánh nhau dày, thường >5,5 cm
-    Cơ tử cung phía sau rau dày
-    Nước ối tăng hồi âm do chảy máu trong buồng ối 

Xử trí trong rau bong non

Rau bong non là tình trạng cấp cứu. Mục tiêu điều trị là hạn chế sự tiến triển của rau bong non, tránh được các biến chứng và bảo toàn tính mạng cho sản phụ và thai nhi. Trong rau bong non, máu chảy giữa cơ tử cung và các màng thai hình thành khối máu tụ. Khi khối máu tụ này lớn dần lên sẽ gây bóc tách rộng ra thêm và chèn ép vào mô nhau xung quanh dẫn tới rau bong một phần hoặc bong toàn bộ. Khi rau bong càng rộng, máu mất càng nhiều và nhanh, dẫn tới shock giảm thể tích do mất máu. Những trường hợp đến sớm có thể bảo toàn cho cả mẹ và thai, trong những trường hợp nặng thường có biến chứng rất khó để cứu cả mẹ và thai. Vì vậy những sản phụ 3 tháng cuối có triệu chứng đau bụng đột ngột, gò tử cung dồn dập và ra máu âm đạo cần phải tới trung tâm y tế gần nhất để được chẩn đoán và phát hiện sớm.
Tùy vào từng bối cảnh lâm sàng, mức độ nặng, tình trạng của sản phụ và thai nhi để quyết định cách thức và thời điểm chấm dứt thai kì. 
Trong những trường hợp nặng có thể phải cắt tử cung để kiểm soát tình trạng chảy máu.

Biến chứng rau bong non

-     Đối với người mẹ:

• Sốc do mất máu
• Rối loạn đông máu
• Suy thận hoặc các cơ quan khác do mất máu
• Có nguy cơ cắt tử cung, nếu chảy máu tử cung không thể kiểm soát
• Tử cung Couvelaire: Nhằm chỉ tình trạng máu từ khối máu tụ thẩm nhuận vào cơ tử cung làm cho cơ tử cung có màu tím. Trường hợp nặng, sự tẩm nhuận này có thể lan tới vòi trứng, buồng trứng.

-     Đối với thai:

• Tổn thương não do thiếu oxy nếu mất nhiều máu. Nguy cơ thai nhi tử vong trong rau bong non rất cao, có thể lên đến 25%. Điều nguy hiểm hơn nữa, là ngay cả khi được cứu sống, tình trạng thiếu oxy có thể gây nên những tổn thương não cho trẻ và dẫn đến những di chứng thần kinh sau này như bại não,..
• Thai chết lưu
• Shock giảm thể tích 

Tài liệu tham khảo:
1.Bộ Y Tế (2015), Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh sản phụ khoa, Nhà xuất bản y học Hà Nội.
2. Bộ Y tế (2007), “Rau bong non”, Sản phụ khoa, Nhà xuất bản y học Hà Nội.